Εντοπισμός των αιτιών της προβληματικής συμπεριφοράς στο σχολείο

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να καταλάβουμε πώς, οι μαθητές που είναι δυσαρεστημένοι από το σχολείο και τα μαθήματα, νιώθουν για το μαθησιακό περιβάλλον και τους καθηγητές τους και τι σκέπτονται για τον εαυτό τους ως μαθητές.

Ωραία τα παραπάνω, με ποιο τρόπο όμως θα βρούμε, για ποιο λόγο αντιδρά έτσι ο μαθητής;

1. Μία παιδαγωγική τεχνική εύρεσης των αιτιών, ακόμα και σε μαθητές που είναι εσωστρεφείς, είναι οι “ομιλούσες πέτρες” (Talking stones, Wearmouth, 2004): με αυτήν την τεχνική δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να εξωτερικεύσουν αρνητικά συναισθήματα που ενδεχομένως βιώνουν· αποτελεί έτσι μία μέθοδο εντοπισμού των αιτιών, ώστε να εξευρεθούν οι πιθανές λύσεις αυτών. Είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο και πρέπει να γίνεται στο πλαίσιο αυστηρά ηθικών αρχών, κυρίως  θεμάτων που συνδέονται με την εμπιστοσύνη, την εχεμύθεια και την προστασία του μαθητή.

Κατά τη διάρκεια μιας προσωπικής συζήτησης οι μαθητές επιλέγουν από έναν σωρό πέτρες που διαφέρουν σε σχήμα, χρώμα και υφή. Η επιλογή τους έχει να κάνει με την αντιστοιχία που θα έδιναν στον εαυτό τους, αλλά και σε άλλους εμπλεκόμενους παράγοντες στο σχολείο (καθηγητές, συμμαθητές, γονείς) με την κάθε πέτρα. Oι μαθητές δικαιολογούν την επιλογή τους κάθε φορά που παίρνουν μία πέτρα και στη συνέχεια, αφού μιλήσουν για τα συναισθήματά τους και τις σκέψεις τους, την τοποθετούν σε ένα μεγάλο χαρτί. Κάθε φορά τοποθετείται μία πέτρα έτσι ώστε να σχηματίζεται ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο οι θέσεις και οι αποστάσεις τους φανερώνουν πολλά. Με αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με τη θεωρία του κονστρουκτιβισμού (Cobb, 1989), οι πέτρες “ζωντανεύουν” και οι ερμηνείες τους οικοδομούνται.

Με αυτήν την τεχνική μπορούμε να ανακαλύψουμε τι κρύβεται πίσω από την απείθαρχη συμπεριφορά του μαθητή και να τον καταλάβουμε.

2. Ένας ακόμα τρόπος είναι η συστηματική παρατήρηση (Cohen και Manion, 1994) του συνόλου της τάξης ή ενός μέρους της η οποία βοηθά στην παρακολούθηση της συμπεριφοράς του κάθε παιδιού. Παραθέτουμε ένα προσχέδιο συστηματικής παρατήρησης:

Καταγράφοντας τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές μπορούμε να εντοπίσουμε τα αίτια τους και να βρούμε λύσεις για την αντιμετώπισή τους.

Δύο άλλες αξιόλογες τεχνικές ελέγχου είναι τα συμβόλαια συμπεριφοράς τα οποία εφαρμόζονται σε συνεργασία με το παιδί και του καθορίζουν τις κατάλληλες και ακατάλληλες συμπεριφορές, αλλά και το σύστημα ανταλλάξιμων αμοιβών σύμφωνα με το οποίο υπάρχουν συμβολικές αμοιβές οι οποίες ανταλλάσσονται με άλλους ενισχυτές (Caffyn, 1987).

3. Επικοινωνία με τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς του/της μαθητή/τριας, ώστε να μάθουμε τι συμβαίνει και στα υπόλοιπα μαθήματα. Πώς συμπεριφέρεται εκεί ο μαθητής; Υπάρχει κάποιο μάθημα στο οποίο δεν εκδηλώνει παρόμοια συμπεριφορά ή σε όλα τα μαθήματα ανεξαιρέτως λειτουργεί το ίδιο;

4. Επαφή με τους γονείς του παιδιού και διερευνητική συζήτηση μαζί τους με διακριτικότητα (θα μπορούσαμε να κρατάμε κάποιες σημειώσεις σε μορφή συνέντευξης), ώστε να ερευνήσουμε αν κρύβονται άλλα προβλήματα ή συμβαίνουν δυσάρεστες καταστάσεις στο οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού (ένας θάνατος, κάποιος χωρισμός, οικονομικά προβλήματα, κ.λπ).

5. Διάλογο με τον εαυτό μας. Είναι σημαντικό να δούμε πώς εμείς οι ίδιοι αξιολογούμε τη συγκεκριμένη συμπεριφορά, αφού έχουμε τις δικές μας απόψεις και πεποιθήσεις. Τι ερμηνεία δίνουμε; Πώς λειτουργούμε εμείς μέσα στην τάξη; Ποια είναι η αντίδρασή μας σε ανεπιθύμητες συμπεριφορές;

Αν δε θέσουμε και δεν απαντήσουμε οι ίδιοι αυτά τα ερωτήματα, δύσκολα θα απεμπλακούμε από μια προβληματική κατάσταση. Ο κάθε ένας από εμάς έχει απόψεις και αντιλήψεις που ποικίλουν, διαφορετική οπτική γωνία. Αλλιώς μπορεί να φαίνεται στα δικά μας μάτια ένας προβληματικός μαθητής, αλλιώς στα μάτια κάποιου άλλου (του γονιού, ενός συναδέλφου,ενός συμμαθητή, κ.ο.κ). Ίσως να πρέπει και εμείς να τροποποιήσουμε μια συμπεριφορά μας.