Εξ αποστάσεως σπουδές | Online Πτυχία – Μεταπτυχιακά – Διδακτορικά | Εξ αποστάσεως Σεμινάρια

Blog

Κατανοώντας τη μαθητική συμπεριφορά

« Ο μαθητής δεν έχει ανάγκη ούτε από την αυστηρότητα ούτε από την ανεκτικότητα του εκπαιδευτικού. Αυτό που χρειάζεται είναι η ουσιαστική συμμετοχή του σε μια διαδικασία που θα δρομολογεί τους όρους θέσπισης και τήρησης των κανόνων της σχολικής ζωής, οι οποίοι θα εξασφαλίζουν δικαιώματα και καθήκοντα σε όλους».
(Θ. Τσιριγώτης, «Παρατηρήσεις για τη στάση ενός δασκάλου μέσα στην τάξη»)

Σεμινάρια για εκπαιδευτικούς

Εισαγωγή

Ας θέσουμε στον εαυτό μας το ερώτημα: αρκεί η άριστη διδασκαλία από πλευράς επιστημονικής κατάρτισης και γνώσεων του εκπαιδευτικού και ένα άριστο σχολικό πρόγραμμα για την ενεργό συμμετοχή και θετική επίδοση όλων των μαθητών σε μία εκπαιδευτική μονάδα; νομίζω πως οι περισσότεροι από εμάς δεν θα δυσκολευτούν να απαντήσουν μονολεκτικά με ένα ηχηρό όχι.

Μακροχρόνιες μελέτες και διεισδυτικές έρευνες στην εκπαίδευση φανερώνουν γιατί το επάγγελμα του εκπαιδευτικού διαφοροποιείται από άλλα: είναι οι μαθητές που το κάνουν να διαφέρει, οι ολοζώντανοι αυτοί άνθρωποι που ο ψυχισμός τους, η συναισθηματική τους κατάσταση, οι σχέσεις που τους διέπουν με τους άλλους, επηρεάζουν κατά πολύ τη μαθητική τους επίδοση. Πώς μπορεί ένας εκπαιδευτικός, μία σχολική μονάδα να αναπτύξει προς το καλύτερο τις εσώτερες δυνατότητες των παιδιών με σκοπό τη συμμετοχή της πλειοψηφίας των εφήβων στη μάθηση;

 Παράγοντες απείθαρχης συμπεριφοράς

Ας δούμε μερικά παραδείγματα απείθαρχης συμπεριφοράς:

Ένας μαθητής παρεμποδίζει τη διεξαγωγή του μαθήματος:

  • Γίνεται μια παρατήρηση, αλλά συνεχίζει. (είναι απείθαρχος)
  • Τον παρατηρούμε για δεύτερη φορά και η απάντηση που παίρνουμε είναι:  «μα δεν έκανα τίποτα κύριε/κυρία!», συνεχίζει. (είναι ανειλικρινής)
  • Τρίτη παρατήρηση: «δεν μιλάω μόνο εγώ», συνεχίζει. (είναι ανάγωγος/η)
  • Ενοχλεί τους/τις συμμαθητές/τριες του με διάφορους  τρόπους. Του ζητάμε να βγει από την τάξη με απουσίαà λύθηκε το πρόβλημα;

Η απάντηση είναι:

Μόνο προσωρινά. Την επόμενη φορά τα πράγματα μπορεί να είναι χειρότερα…parenting-bullying-dreamstime_l_85212543

Οι συνηθισμένες εξηγήσεις που δίνουν οι εκπαιδευτικοί στην προβληματική συμπεριφορά είναι:

     I.        «Είναι τέτοιου είδους άνθρωπος»: εδώ το πρόβλημα παρουσιάζεται σαν να αφορά το ίδιο το υποκείμενο. Η συμπεριφορά του δηλαδή εξηγείται με βάση το ίδιο το άτομο, τον χαρακτήρα του κ.λπ. Αυτού του είδους όμως τα στερεότυπα ή ταμπέλες αποτελούν ελλιπή εξήγηση για τη συμπεριφορά ενός μαθητή. Ίσως το ίδιο το σχολείο να θέλει να αποποιηθεί των ευθυνών του και να τις μεταθέτει σε κάποιον εξωτερικό παράγοντα.

   II.        «Δεν είναι και πολύ έξυπνος-η»: αυτή η εξήγηση υπονοεί ότι ο μαθητής δεν έχει την απαιτούμενη επίδοση, καθώς στερείται βασικών ικανοτήτων και επομένως,δεν μπορεί να γίνει κάτι. Ο λόγος αυτός λειτουργεί και αντισταθμιστικά για την αδυναμία του σχολείου να τροποποιήσει το πρόγραμμα μαθημάτων, ώστε να συμπεριλάβει όλους τους μαθητές ανεξαιρέτως ικανοτήτων.

 III.        «Είναι μια μειοψηφία»: με αυτήν την εξήγηση υποννοείται ότι η συγκεριμένη ομάδα μαθητών είναι διαφορετικοί ως προς το χειρότερο σε σχέση με τους υπόλοιπους και άρα πολύ δύσκολο στο να τους καταλάβει κάποιος. Έτσι, δεν υπάρχει πίεση, ώστε να εξεταστεί το συγκεκριμένο πλαίσιο συμπεριφοράς και βρεθούν λύσεις. Ας σκεφτούμε όμως ότι ακόμα και αν «αφαιρέσουμε» αυτήν τη μειοψηφία από το σχολικό περιβάλλον, πολύ γρήγορα μια νέα μειοψηφία θα έρθει να αναπληρώσει το κενό της προηγούμενης.

  IV.        «Είναι η ηλικία τους τέτοια»: η συγκεκριμένη ταμπέλα συνήθως απαντάται σε μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που βιώνουν τις αλλαγές της εφηβείας, με την εναλλαγή συναισθημάτων και ποικίλων αντιδράσεων.

    V.        «Η περιοχή στην οποία ζουν και πηγαίνουν σχολείο είναι υποβαθμισμένη»: και αυτή η εξήγηση, πως και οι παραπάνω συνιστά ένα στερεότυπο δεν επιτρέπει να έχει κάποιος μια καθαρή εικόνα για την αποκλίνουσα συμπεριφορά ενός μαθητή. Σίγουρα οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες μιας περιοχής παίζουν ρόλο στη μάθηση και την καλλιέργεια κοινωνικής συμπεριφοράς, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η δομή και η οργάνωση ενός σχολείου μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη συμπεριφορά των μαθητών, ακόμα και σε υποβαθμισμένες περιοχές (Rutter et al. ,1979).

Από τι καθορίζεται η συμπεριφορά ενός εκπαιδευόμενου

Η προκλητική συμπεριφορά ενός μαθητή μπορεί να καθορίζεται από την έλλειψη κοινωνικότητας και βασικών δεξιοτήτων επικοινωνίας και συνεργασίας. Ενδεχομένως, δεν ικανοποιούνται και οι βασικές του ανάγκες, οπότε αναζητά τρόπους ικανοποίησης αυτών των αναγκών.

Ένας μαθητής θα συμπεριφερόταν με τον κατάλληλο τρόπο αν μπορούσε. Αν ο μαθητής εμφανίζει αποκλίνουσα συμπεριφορά που δεν μπορεί να προσαρμοστεί, αυτό είναι ένα δείγμα που φανερώνει ότι κάποιες δεξιότητες δεν έχουν αναπτυχθεί. Η ανάρμοστη συμπεριφορά εκ μέρους ενός/μιας μαθητή/τριας είναι μία ένδειξη ότι έχουν υιοθετήσει αυτή τη συμπεριφορά και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση.

Κάποιος μαθητής μπορεί να είναι υπερευαίσθητος σε αγχογόνες καταστάσεις με αποτέλεσμα να γίνεται υπερδραστήριος και υπερκινητικός.
Ένας άλλος ενδέχεται να μην έχει τις βασικές κοινωνικές δεξιότητες που απαιτούνται για να αλληλεπιδράσει με έναν συμμαθητή του ή μπορεί να στερείται της ευελιξίας που απαιτείται όταν του ζητηθεί, για παράδειγμα, να καθαρίσει το χώρο μετά από το φαγητό του ή να μην τρώει μέσα στην τάξη την ώρα του μαθήματος. Επιπλέον, υπάρχει η πιθανότητα να μην μπορεί να  αυτορρυθμίσει τη συμπεριφορά του για να αντέξει μία κατάσταση που προκαλεί αρκετό άγχος.

Η συμπεριφορά είναι επικοινωνία

Η συμπεριφορά του μαθητή μπορεί να φαίνεται περίεργη ή ενοχλητική στον/στην εκπαιδευτικό και ο τελευταίος να θεωρεί ακατανόητη αυτήν την εκδήλωση. Αξίζει να σημειώσουμε πως οι ενέργειες του δεν είναι τυχαίες και γίνονται για κάποιο λόγο και με απώτερο σκοπό να πετύχει κάτι ή  να λύσει ένα πρόβλημα. Είναι σημαντικό να σταθούμε λίγο σε αυτό και να προσπαθήσουμε να αποκρυπτογραφήσουμε τι προσπαθεί να μας πει ο μαθητής, καθώς και ποιος είναι ο σκοπός (ή πρόθεση) της συμπεριφοράς αυτής. Ενδεχομένως το μάθημα να φαίνεται ανιαρό σε αυτόν-ήν, να μη βλέπει κάποια αξία σε αυτό ή να μην ενδιαφέρεται γενικότερα για το σχολείο, εφόσον πιστεύει ότι δεν του προσφέρει τίποτα.images

Πολλές φορές ο εκπαιδευτικός και το σχολείο δεν έχει ενημερώσει τον μαθητή για τους κανόνες συμμόρφωσης που ισχύουν ή υπάρχει σύγχυση στην ενημέρωση των κανονισμών του σχολείου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο/η μαθητής/τρια να συμπεριφέρεται ανυπάκουα. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, όχι σπάνια, υπάρχουν αντιθέσεις μεταξύ των κανονισμών της οικογένειας και εκείνων του σχολείου. Κάτι που επιτρέπεται στο σπίτι μπορεί να απαγορεύεται στο σχολείο.

Καλό θα είναι οι εκπαιδευτικοί να διαβλέπουν τα μηνύματα που «λανθάνουν» στην εκάστοτε συμπεριφορά, ώστε να ξεκλειδώσουν τον κώδικα συμπεριφοράς και να ανταποκριθούν με πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Η συμπεριφορά έχει σκοπό

Η συμπεριφορά δεν είναι ποτέ τυχαία ή άσκοπη. Τα άτομα δεν θα επαναλάβουν μια συμπεριφορά, εκτός αν έχουν να πάρουν κάτι από αυτή. Συνήθως, πρόκειται για μια ανταπόκριση από τους άλλους ανθρώπους που δίνει κίνητρο για ανάρμοστη συμπεριφορά. Οι φωνές και η φασαρία μέσα στην τάξη, το γέλιο όπως και η υπόσχεση μπορούν να λειτουργήσουν για να τραβήξουν την προσοχή του δασκάλου.

Ένας μαθητής που συστηματικά εμποδίζει τη διεξαγωγή του μαθήματος με διάφορους τρόπους με αποτέλεσμα να βγαίνει από την τάξη, ενδεχομένως το κάνει για να ξεφύγει από ένα ανιαρό μάθημα ή έναν αντιπαθητικό εκπαιδευτικό. Ο εκπαιδευτικός νομίζει ότι έτσι τιμώρησε τον μαθητή και πιθανόν ότι μελλοντικά δεν θα αντιμετωπίσει κάποιον ανάλογο πρόβλημα. Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται πρώτα να καταλάβει τι αποκομίζει ο μαθητής  από την ανάρμοστη συμπεριφορά του, με σκοπό να βρει διαφορετικούς τρόπους για να ανταποκριθεί, έτσι ώστε να μην ενισχύσει την ακούσια συμπεριφορά.

Η συμπεριφορά συνδέεται με επαναλαμβανόμενες ενέργειες

Όταν ο εκπαιδευτικός αντιληφθεί ότι έχει δοκιμάσει τα πάντα όσον αφορά την απείθαρχη συμπεριφορά ενός μαθητή, αλλά ο μαθητής εξακολουθεί να μην ενεργεί σωστά, το επόμενο βήμα είναι να διερευνήσει τις επαναλαμβανόμενες ενέργειες που προέρχονται από τον/την μαθητή/τρια. Αυτό σημαίνει πως χρειάζεται να αναζητήσουν συγκεκριμένες κινήσεις ή εκφράσεις ή ενέργειες που εκδηλώνει ο/η μαθητής/τρια σε συγκριμένη χρονική στιγμή. Είναι πιθανό να υπάρχουν συστηματικά όμοιες κινήσεις πριν ή μετά από κάποιο γεγονός.

Παραδείγματος χάρη, μπορεί να παρατηρηθεί μια επαναλαμβανόμενη ενέργεια σε μια δραστηριότητα (ρωτά πάντα για να πάει στην τουαλέτα, όταν ξεκινά το μάθημα της φυσικής), στους ανθρώπους (συμμετέχει περισσότερο στην τάξη, όταν υπάρχει η εκπαιδευτικός που συμπαθεί ή μάθημα που του αρέσει) και σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού (ηγετική φυσιογνωμία- δεξιότητες- κύρος-αγάπη για τους μαθητές- συνέπεια) και το διδακτικό του στυλ (αυταρχικό, δημοκρατικό και ελευθεριάζον) επηρεάζουν πολύ τη συμπεριφορά των μαθητών, η οποία είναι ανάλογη των παραπάνω.

Εάν εντοπιστεί κάποια επαναλαμβανόμενη ενέργεια, η λειτουργία ή η πρόθεση της συμπεριφοράς θα αποκαλυφθεί. Κάθε συμπεριφορά έχει επίσης συγκεκριμένα ερεθίσματα στα οποία αντιδρά: οι περιβαλλοντικές μεταβλητές που εμφανίζονται πριν από την ανεπιθύμητη συμπεριφορά (τα προηγούμενα) και η απάντηση του εκπαιδευτικού και των συμμαθητών μετά την συμπεριφορά. Όταν προσπαθούν να κατανοήσουν τη συμπεριφορά, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να παρατηρούν αυτά τα ερεθίσματα. Αυτά τροφοδοτούν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά και της επιτρέπουν να συνεχίζεται.

Μεταπτυχιακά 1 έτους εξ αποστάσεως

Η συμπεριφορά είναι αλληλένδετη με το περιβάλλον

Η προβληματική συμπεριφορά ενός/μιας μαθητή/τριας είναι η αντανάκλαση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών δομών μιας συγκεκριμένης κουλτούρας. Μαθητές από χαμηλά κοινωνικά στρώματα, μαθητές που προέρχονται από προβληματικά οικογενειακά περιβάλλοντα και γενικότερα βιώνουν αγχογόνες ψυχοκοινωνικές καταστάσεις, εκδηλώνουν πιο εύκολα απείθαρχη και παραβατική συμπεριφορά.

Ακόμα, μαθητές βιολογικά αναπτυγμένοι, έχουν την ανάγκη κοινωνικής αναγνώρισης και επιβολής μέσα στην τάξη. Αυτό δημιουργεί μια σύγκρουση των μορφών εξουσίας που υπάρχουν μέσα σε ένα σχολικό περιβάλλον: του καθηγητή και του μαθητή που δε δέχεται κανέναν να τον “εξουσιάζει” και να του δίνει εντολές.

Άλλοι πάλι προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί από την ομάδα της τάξης τους, οδηγούνται σε ακραίες συμπεριφορές, ώστε να προκαλέσουν το θαυμασμό των συμμαθητών/τριών τους και να ενταχθούν στην παρέα των συνομιλήκων τους.

Ο εκπαιδευτικός οφείλει να γνωρίζει το “background” αυτών των παιδιών, ώστε να βοηθήσει όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται.

Οι αντιλήψεις και τα στερεότυπα που επικρατούν, καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά του μαθητή, αλλά και του δασκάλου. Ο εκπαιδευτικός αντιμετωπίζει, επομένως, αρκετές φορές λανθασμένα αυτούς τους μαθητές, αφού βασίζεται στην κοινή λογική και την προσωπική του εμπειρία.

Η αντιμετώπιση είναι πολλές φορές αρκετά επιφανειακή, καθώς αυτό που συμβαίνει είναι είτε να γίνει κάποια επίπληξη προς τον απείθαρχο μαθητή είτε να βγει από την τάξη (πολλές φορές εκλαμβάνεται από το μαθητή και ως ανακούφιση από το βαρετό μάθημα). Άλλες φορές η αντιμετώπιση σχετίζεται με την παραπομπή στον/στην διευθυντή/τρια, την αποβολή από το σχολείο και την αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Διαβάστε επίσης