Η απειθαρχία μπορεί να λάβει διάφορες μορφές:
1. ανάρμοστη συμπεριφορά σε καθηγητές και μαθητές
2. σκασιαρχείο
3. υπέρβαση του ορίου απουσιών
4. βία στους μαθητές ή τους εκπαιδευτικούς (λεκτική ή σωματική)
5. φαινόμενα εκφοβισμού (bullying)
6. βανδαλισμοί στο σχολείο
7. Κλοπές
8. Χρήση ουσιών (ναρκωτικά,αλκοόλ)
9. Κάπνισμα
10. Παρακώλυση της μαθησιακής διαδικασίας
11. Φωνές
12. Ενοχλήσεις απέναντι σε άλλους (σωματικές ή λεκτικές).
13. Καταστροφή ιδιωτικής περιουσίας
14. Καθυστερημένη προσέλευση στην τάξη
15. Αντιγραφή στις εξετάσεις
16. Ασυνέπεια στις μαθητικές του υποχρεώσεις.
| Σημαντικό είναι να τονιστεί πως δεν είναι όλες οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές θέμα απειθαρχίας και έλλειψης υπακοής σε κανόνες. Ενδέχεται ο μαθητής να αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα, όπως μαθησιακές δυσκολίες, κατάθλιψη, ψυχοπαθολογικές διαταραχές και άλλα σύνδρομα. Σε αυτήν την περίπτωση τα αίτια και οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις είναι τελείως διαφορετικά από αυτά των φαινομένων απειθαρχίας και παραβατικότητας. |
Οι εκπαιδευτικοί ταξινομούν τις προβληματικές συμπεριφορές των μαθητών σε:
α) Αντιδραστική συμπεριφορά,
β) Δυσκολίες στη μάθηση (δεξιότητες και επίδοση),
γ) Προβλήματα διαπροσωπικής επικοινωνίας,
δ) Προβλήματα ενδοπροσωπικής συμπεριφοράς,
ε) Υπερκινητικότητα και
στ) Διάσπαση προσοχής (Goodman και Scott, 1997).
Πολλοί εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι η χαμηλή επίδοση των μαθητών δεν οδηγεί σε μετέπειτα παραβατική συμπεριφορά, ενώ η αντιδραστικότητα και τα προβλήματα διαπροσωπικής συμπεριφοράς είναι πιο πιθανό να οδηγήσουν.
Το «Συμβούλιο για Παιδιά με Προβλήματα Συμπεριφοράς» (Council for Children with Behavioral Disorders – CCBD) (Heward, 2000) αποδίδει στα προβλήματα συμπεριφοράς τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
1. Συμπεριφορές απέναντι στα σχολικά προγράμματα, οι οποίες διαφέρουν από τις αναμενόμενες ανάλογα με την ηλικία, τις πολιτισμικές ή τις εθνικές νόρμες, και οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την σχολική απόδοση, τις κοινωνικές, επαγγελματικές και προσωπικές ικανότητες. Η προβληματική συμπεριφορά είναι περισσότερο από μια παροδική, αναμενόμενη αντίδραση σε μια αγχωτική περιβαλλοντική κατάσταση, μόνιμα εμφανιζόμενη σε δυο διαφορετικά πλαίσια (ένα εκ των οποίων είναι το σχολείο) και δεν ανταποκρίνεται σε άμεση παρέμβαση στο σχολικό περιβάλλον ή οι πρακτικές που χρησιμοποιούνται στο σχολικό περιβάλλον για την αντιμετώπισή της δεν επαρκούν.
2. Ενδέχεται να συνυπάρχουν με άλλες ανικανότητες.
3. Ενδέχεται να εμπεριέχονται σε αυτές σχιζοφρενικές διαταραχές, αγχώδεις διαταραχές και προβλήματα προσαρμογής.
Παρόλο που κανένας ορισμός μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να καλύπτει πλήρως όλο το φάσμα των προβλημάτων συμπεριφοράς, είναι κοινά αποδεκτό ότι απαραίτητη προϋπόθεση για τον χαρακτηρισμό μιας συμπεριφοράς ως αποκλίνουσας ή προβληματικής είναι να διαφέρει σημαντικά και σε βάθος χρόνου από τις τρέχουσες κοινωνικές και πολιτισμικές νόρμες (Heward, 2000).
Παρακάτω παρατίθενται αποσπάσματα συνεντεύξεων από μαθητές σε έρευνα που έγινε για τη σχολική συμπεριφορά.
Δηλαδή εμένα δεν μ’ αρέσει το διάβασμα. Μ’αρέσει να παίζω μπάλα ή να δουλεύω. Ο άλλος του αρέσει να διαβάζει. Εγώ δεν μπορώ. Δεν έχω συνηθίσει έτσι. Είναι, πιστεύω, και να το’ χει και το παιδί μέσα του, να του αρέσει να διαβάζει και να θέλει να προχωρήσει αργότερα. Εγώ δεν το σκέφτομαι έτσι. Έτσι έχω συνηθίσει.
Δεν μ’ αρέσει το διάβασμα. Αυτό δεν μ’ αρέσει. Με αποτέλεσμα να βαριόμαστε στην τάξη και να κάνουμε φασαρία. Να βρίσκουμε ευκαιρίες και να κάνουμε ότι μπορούμε. το καλύτερο που λέμε. Ε.. τι άλλο να σου πω;
Είναι από τη μια πλευρά είναι συνήθεια και από την άλλη είναι ότι μας αρέσει κιόλας. είναι τρόπος. πώς να σου πω; ο τρόπος μας έτσι; Δεν έχουμε μάθει αλλιώς, πώς να στο πω;
Έτσι όπως έχω συνηθίσει τώρα ας πούμε να κάνω φασαρία. Σε κάποιο μάθημα δεν, σε κάποια ώρα δεν κάνω φασαρία. είναι πάρα πολύ δύσκολο για μας, μονότονο.. Είναι εκτός συνήθειάς μας, να στο πω έτσι;
Κοίταξε, είναι μερικοί που λες, είναι μερικά παιδιά όπως εγώ, που να πω την αλήθεια δεν μ’αρέσει το σχολείο. Και δεν με στέλνει αναγκαστικά ο πατέρας μου. Μου λέει «Κάτσε εδώ να δουλέψεις άμα δεν σου αρέσουν τα γράμματα, άμα δεν θες, να πας». Αλλά είναι ότι σκέφτομαι μετά, το χαρτί ότι χρειάζεται.
Κάποια άτομα έρχονται στο σχολείο, αλλά δεν θέλουν να κάνουν μάθημα. Όχι γιατί το σχολείο έχει κάτι. Έρχονται στο σχολείο, αλλά δεν θέλουν να κάνουν μάθημα και οδηγούμαστε στις καταλήψεις, οδηγούμαστε στις αποχές. Βγαίνουνε έξω από την τάξη ας πούμε για απουσίες. Πολλές φορές μιλάνε μπουρ, μπουρ, μπουρ συνέχεια. Λένε αρνητικά σχόλια για τον καθηγητή, ακόμα και μπροστά στον καθηγητή. Φωνάζουνε, παίζουνε.. οτιδήποτε ας πούμε. Έχουνε φέρει και κασετόφωνα στην τάξη ας πούμε. Μερικές φορές έτυχε κι αυτό το πράγμα. Τα’ χουν γραμμένα όλα. Πάνε απλά για να πάνε. Δεν πάνε ούτε για να μάθουν, ούτε έχουν στόχους, ούτε όνειρα. Αυτοί λογικό είναι, θέλουν να παίξουν. Δεν θέλουν να μάθουν και να διαβάσουν. Θέλουν να μην κάνουν μάθημα, χωρίς όμως να επιβαρύνονται με απουσίες, κακούς βαθμούς, κ.λπ.
Άμα τους πει τίποτα βαρύ ο καθηγητής, αμέσως αντιδρούν. Έχουμε έναν ο οποίος ήρθε από χωριό.. κι αυτός μιλάει συνέχεια. Κάθεται με μία ξαδέρφη του στο θρανίο και μιλάνε συνέχεια αυτοί οι δύο. Μια στιγμή ο καθηγητής γυρνάει και τους λέει: «Εγώ δεν σας ανέχομαι άλλο εδώ μέσα. Δεν ξέρω τι θα κάνετε. Να πείτε στον πατέρα σας να μην σας ξαναφέρει εδώ και να σας έχει στο χωριό να βοσκάτε πρόβατα». Ε, εκεί κάπου πήρε ανάποδες ο μαθητής και σηκώθηκε. Βέβαια η ξαδέρφη του βγήκε κατευθείαν έξω, δεν μίλησε. Αυτός του λέει του καθηγητή: «Εγώ» λέει «έρχομαι εδώ επειδή θέλω. Όχι επειδή με στέλνει ο πατέρας μου»! Και του κάνει [ο καθηγητής]: «Αφού έρχεσαι εδώ γιατί το θέλεις, θα αρχίσεις να διαβάσεις και να συμμορφωθείς» και κάτι τέτοια. Ε, και εκεί πλακωθήκανε λίγο και μετά βγήκε αυτός έξω από τα νεύρα του.
Ήτανε μια φορά ξέρω γω, κάναμε διαγώνισμα. Και καθόταν ένα παιδί από πίσω. Και από μπροστά καθόταν ένας άλλος καλός μαθητής, φυτό. Και του λέει ο από πίσω να του πει. Κι ο άλλος δεν μπορούσε να του πει; ή δεν ήξερε; δεν θυμάμαι τώρα τι είχε γίνει. Ε, και μετά αφού τελείωσε το διαγώνισμα, βγήκε έξω και πήγε να τον σφαλιαρίσει. Ξέρεις, «γιατί δεν μου ΄πες» και καλά. Τον έσπρωξε και του ριξε κανά δυο φάπες εδώ πέρα.
Πηγή: Θάνος, Θ. (1999), «Δυσφορία στο σχολείο και αντιδράσεις των μαθητών: Οι επιδράσεις της αντιφατικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος στους μαθητές» [μεταπτυχιακή εργασία]. Ρέθυμνο, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Παν/μίου Κρήτης.
