Προτάσεις για βελτίωση της σχολικής συμπεριφοράς

Οι προτάσεις που ακολουθούν δεν αποτελούν έναν απόλυτο κανόνα. Όταν, όπως προαναφέραμε, η τάξη αποτελεί ένα πολύπλοκο και πολυδιάστατο κοινωνικό περιβάλλον, δε σημαίνει ότι υπάρχουν εύκολες και μετρήσιμες απαντήσεις. Ούτε ότι μπορούν να εφαρμοστούν σε όλα ανεξαιρέτως τα σχολικά περιβάλλοντα. Αν όμως χρησιμοποιήσετε αυτές τις προτάσεις ως έναν μπούσουλα για την αντιμετώπιση δυσάρεστων καταστάσεων και τις προσαρμόσετε στη δική σας περίπτωση, τότε ενδεχομένως να καταφέρετε αρκετά πράγματα.

Τρόποι αντίδρασης:

Ας υποθέσουμε μια περίπτωση όπου ο Χ μαθητής έχει πάρει το βιβλίο του Ψ μαθητή και δεν του το δίνει/το κρύβει.

Δίνουμε τρεις εναλλακτικές επιλογές για τον καθηγητή:

1. Σταμάτα να συμπεριφέρεσαι σαν μικρό παιδάκι και δώσε τώρα το βιβλίο στον/στην…
2. Πρώτα ζητάμε κάτι από κάποιον και αν συμφωνήσει, τότε το δανειζόμαστε.
3. Δε χρειάζεσαι το βιβλίο του …. για να κάνεις μάθημα, είσαι ικανός να συνεχίσεις τη δουλειά σου χωρίς αυτό, γι’ αυτό δώσε πίσω το βιβλίο στον/στην για να κάνει και αυτός το ίδιο.

Η τρίτη απάντηση είναι αυτή που ενδείκνυται, καθώς υπενθυμίζει στο μαθητή το σκοπό για τον οποίο βρίσκεται στην τάξη (Watkins and Wagner, 2004).

Οι υπόλοιπες πρέπει να αποφεύγονται,η πρώτη γιατί ενέχει προσωπική προσβολή στον μαθητή και η δεύτερη καλό είναι να ειπωθεί μόνο εάν έχει συζητηθεί εκ των προτέρων ως κανόνας συμπεριφοράς μέσα στην τάξη.

 

Απαντήσεις σε κλασικές δικαιολογίες μαθητών:

•  «Δεν έκανα τίποτα»
• «Δεν μπορούμε ούτε να γελάσουμε λίγο;»
• «Μου ζήτησε ο τάδε να τον βοηθήσω…»
• Προκλητικές, ειρωνικές απαντήσεις

Καταρχάς πρέπει εμείς οι ίδιοι να μάθουμε να ελέγχουμε τον εαυτό μας σε τέτοιες περιπτώσεις. Η διατήρηση της ψυχραιμίας μας και η σκέψη προτού κάνουμε ή πούμε κάτι θα βοηθήσει στο να αντιδράσουμε όσο το δυνατόν πιο ήπια και να επαναφέρουμε τον εκάστοτε μαθητή στο στόχο, που είναι το μάθημα.

Τι μπορούμε να κάνουμε (Dickson, 1982):

• Ξεκαθαρίζουμε στο/στη μαθήτρια τι ακριβώς θέλουμε από αυτόν/αυτήν, π.χ θέλω να σταματήσεις να γελάς και να παρακολουθήσεις αυτό που λέω.
• Εμμένουμε στην απόφασή μας και αν χρειαστεί την επαναλαμβάνουμε.
• Μπαίνουμε στη θέση του/της μαθητή/τριας, λέγοντας «καταλαβαίνω τι εννοείς, αλλά τώρα σου ζητώ να κάνεις αυτό.»
• Δίνουμε θετική προτροπή και όχι αρνητική, π.χ «Σε παρακαλώ, πρόσεξέ με», «Θέλω να ηρεμήσεις τώρα».

Κυρώσεις

• Πρέπει να εφαρμόζονται έχοντας ως στόχο τη βελτίωση της συμπεριφοράς του μαθητή και όχι της τιμωρίας του.
• Η κύρωση χρειάζεται να υποδηλώνει στο μαθητή πως η πράξη του είναι λάθος, η συμπεριφορά του και όχι ο ίδιος.
• Πρέπει να χρησιμοποιούνται ως ποινή σε επαναλαμβανόμενη ανεπιθύμητη συμπεριφορά, για μαθητές που εμμένουν στην ίδια προβληματική συμπεριφορά
• Αφού εξαντλήσουμε όλες τις τεχνικές επιβράβευσης της καλής συμπεριφοράς και όλες τις στρατηγικές αγνόησης της κακής συμπεριφοράς.
• Είναι η τελευταία εναλλακτική, με την προϋπόθεση ότι σέβονται τα δικαιώματα των μαθητών και δεν προκαλούν ψυχολογικά ή συναισθηματικά προβλήματα σε αυτούς.

Λεκτικές αντιπαραθέσεις στο μάθημα

Πολλές φορές, την ώρα του μαθήματος, δημιουργούνται αντιπαραθέσεις για κάποιο θέμα είτε μεταξύ των ίδιων των μαθητών είτε μεταξύ των μαθητών και του εκπαιδευτικού. Προκειμένου να περιοριστούν αυτές οι διαμάχες και να αποφορτίζεται το κλίμα οι Katz και Lawyer (1994) προτείνουν:

• την καλλιέργεια της συνεργασίας μεταξύ των παιδιών
• την επικοινωνία
• την ανάπτυξη σεβασμού
• την έκφραση θετικών συναισθημάτων

Σε όλα τα παραπάνω η μέθοδος Circle Time μπορεί να βοηθήσει τα μέγιστα.

Διαχείριση επιθετικής συμπεριφοράς σε μικρότερα παιδιά (6-12 ετών) και όχι μόνο.

• Πραγματοποιούμε ποικίλες δραστηριότητες αναγνώρισης των  συναισθημάτων.

• Δημιουργούμε ένα προσωπικό βιβλίο συναισθημάτων, στο οποίο τα παιδιά μπορούν να ζωγραφίσουν εικόνες με πρόσωπα που δείχνουν διάφορα συναισθήματα και στη συνέχεια να τα αναγνωρίσουν.

• Παίζουμε το παιχνίδι «διάβασε το πρόσωπό μου». Δημιουργούμε με το πρόσωπό μας ένα συναίσθημα. Τα παιδιά θα πρέπει να μας παρατηρήσουν και να αναγνωρίσουν το συναίσθημα. Οι ρόλοι ανταλλάσσονται.

• Χρησιμοποιώντας παλιά περιοδικά, φτιάχνουμε κολλάζ με εικόνες προσώπων που δείχνουν συναισθήματα και εξοικειώνουμε τα παιδιά με την αναγνώριση αυτών.

• Δημιουργούμε μια δραστηριότητα αντιστοίχησης. Τα παιδιά αντιστοιχούν εικόνες με τις λέξεις των συναισθημάτων που απεικονίζουν.

• Παίζουμε το παιχνίδι το «αλφάβητο των συναισθημάτων». Τα  παιδιά βρίσκουν για κάθε ένα από τα γράμματα του αλφάβητου, όσα περισσότερα συναισθήματα μπορούν.

• Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να σκεφτούν τα συναισθήματά τους και να συμπληρώσουν ημιτελείς προτάσεις. Η δραστηριότητα αυτή, είναι και ανιχνευτική, καθώς θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε πολλά πράγματα για τα συναισθηματική κατάσταση των παιδιών. (π.χ θυμώνω όταν…, φοβάμαι όταν…, χαίρομαι όταν…, αγχώνομαι όταν…, κ.λπ).
• Καλλιεργούμε στα παιδιά την ενσυναίσθηση. Οι παρακάτω δραστηριότητες είναι ιδιαίτερα βοηθητικές. : Χωρίζουμε τα παιδιά σε ομάδες και δίνουμε σε κάθε μία από αυτές διάφορα σενάρια της καθημερινής μας ζωής. Τα παιδιά τα διαβάζουν και καλούνται να πουν πώς θα ένιωθαν σε μια αντίστοιχη περίσταση.

– Αύριο γράφουμε διαγώνισμα Μαθηματικών

– Μου δώρισαν ένα βιβλίο

– Ο Ανδρέας έχασε το πρόγραμμα του σχολείου

–  Χωρίζουμε τα παιδιά σε ζευγάρια. Το ένα παιδί δραματοποιεί ένα συναίσθημα χρησιμοποιώντας τόσο το σώμα του, όσο και εκφράσεις προσώπου. Το δεύτερο παιδί προσπαθεί να ανακαλύψει ποιο συναίσθημα δραματοποιείται.

• Χρησιμοποιούμε θετική ενίσχυση. Όποτε παρουσιάζεται η ευκαιρία, επαινούμε, επιβραβεύουμε και ευχαριστούμε για τη θετική συμπεριφορά. Αποφεύγουμε να τη θεωρούμε ως δεδομένη. Για παράδειγμα, επαινούμε τους μαθητές μας, όταν δουλεύουν με ησυχία μια εργασία σε ζευγάρια. Επιβραβεύουμε τον μαθητή που χρησιμοποιεί όμορφα λόγια όταν απευθύνεται σε έναν συμμαθητή του. Ευχαριστούμε τη μαθήτρια που έσβησε για εμάς τον πίνακα της τάξης. Η θετική ενίσχυση είναι από τους αποδοτικότερους τρόπους που ενθαρρύνει τα παιδιά να δράσουν και να συμπεριφερθούν θετικά σε μελλοντική πρόκληση.
• Βρίσκουμε τακτικά ευκαιρίες για ολιγόλεπτη προσωπική επικοινωνία με τους μαθητές μας. Ενθαρρύνουμε και προωθούμε τη συζήτηση για σχολικά αλλά και για εξωσχολικά θέματα. Δίνουμε πραγματική προσοχή στα λόγια τους. Προσπαθούμε να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους, δείχνοντας σεβασμό στις σκέψεις και στις ανησυχίες τους.

• Βοηθάμε τα παιδιά να αναπτύξουν αποτελεσματικές δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων αυτών, επιτρέπει στα παιδιά να αναζητήσουν λύσεις στα καθημερινά γεγονότα της ζωής, όπως η διαχείριση συγκρούσεων, χτίζει την εμπιστοσύνη προς τον εαυτό τους και τα κάνει ανεξάρτητα. Οι παρακάτω δραστηριότητες, εκθέτουν τα παιδιά σε ποικίλες δραστηριότητες οικοδόμησης της σκέψης τους.–>

Δίνουμε στα παιδιά διάφορα σενάρια που περιλαμβάνουν προβλήματα της καθημερινής μας ζωής. Τα παιδιά καλούνται να βρουν πιθανές λύσεις αντιμετώπισης. Αρχικά, μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά τρεις λύσεις αντιμετώπισης για το κάθε σενάριο και εκείνα να επιλέξουν την ορθότερη. Όσο τα παιδιά εξοικειώνονται, μπορούμε να αφήσουμε τα παιδιά να σκεφτούν μόνα τους πιθανές λύσεις αντιμετώπισης.

• Ξεκινάμε την ημέρα τους διατηρώντας θετική διάθεση. Ένα διακριτικό, όμορφο σχόλιο, ή ένα φιλικό άγγιγμα, θα τους κάνει να νιώσουν ότι είναι αποδεκτοί και ότι υποστηρίζονται από εμάς.

•  Είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στη γλώσσα που χρησιμοποιούμε. Το να μειώσουμε ή να ταπεινώσουμε ένα παιδί, ιδιαίτερα μπροστά σε όλη την τάξη, όχι μόνο δεν ωφελεί, αλλά μπορεί να προκαλέσει τα αντίθετα αποτελέσματα.

• Χαμηλώνουμε την ένταση της φωνής μας. Κραυγές και ουρλιαχτά είναι αναποτελεσματικά και δημιουργούν ένταση τόσο στα παιδιά, όσο και σε εμάς.

• Διατηρούμε την ψυχραιμία μας. Όταν εμείς ως εκπαιδευτικοί, διατηρούμε τον έλεγχο της συμπεριφοράς μας μπροστά στα γεγονότα, τότε είναι περισσότερο πιθανό να κάνουν το ίδιο και τα παιδιά, σε ανάλογη περίσταση.
• Διατηρούμε πολιτισμική ευαισθησία. Όταν τα κρούσματα επιθετικής συμπεριφοράς προέρχονται από μαθητές με διαφορετικό κοινωνικό, πολιτισμικό ή θρησκευτικό υπόβαθρο, είμαστε προσεκτικοί στην αντιμετώπισή τους. Λαμβάνουμε υπόψιν ότι μερικές ασυνήθιστες συμπεριφορές για έναν πολιτισμό, μπορεί να είναι αποδεκτές και φυσιολογικές για έναν άλλο.