Υπάρχει ένα ερώτημα που «βασανίζει» όλους τους φοιτητές κατά τη διάρκεια των σπουδών τους: πώς γράφω βιβλιογραφία σε εργασία;
Και σε αυτό ακριβώς ερχόμαστε να απαντήσουμε εμείς, ώστε να σας βοηθήσουμε να κάνετε άνετα και, κυρίως, σωστά κάθε εργασία πανεπιστημίου, είτε αυτή είναι εργασία εξαμήνου, πτυχιακή εργασία, μεταπτυχιακή ή διδακτορική διατριβή.
Πάμε να ξεκινήσουμε, λοιπόν!
Γιατί πρέπει να γράφουμε βιβλιογραφία σε εργασία
Πριν απ’ όλα, θα χρειαστεί να τονίσουμε την τεράστια σημασία της ένταξης βιβλιογραφίας σε κάθε επιστημονική εργασία.
Η αναφορά στη δουλειά άλλων είναι μια από τις σημαντικότερες ακαδημαϊκές συμβάσεις, διότι:
- Δείχνει αναγνώριση ότι η δική σας δουλειά στηρίζεται (και) σε άλλους, χωρίς τους οποίους δε θα μπορούσε να γίνει.
- Δείχνει ότι έχετε τον έλεγχο των πραγμάτων που έχουν γραφτεί στο πεδίο σας.
- Αποτρέπει τη λογοκλοπή (plagiarism), ένα από τα σοβαρότερα – αν όχι το σοβαρότερο – ακαδημαϊκό «αμάρτημα»: η διαδικασία αντιγραφής των ιδεών ή των γραπτών ενός άλλου και η παρουσίασή τους ως πρωτότυπων.
- Από τα διαθέσιμα στυλ, επιλέγουμε ένα και το ακολουθούμε με συνέπεια σε όλη την εργασία μας.
Τι είναι η λογοκλοπή
Με τον όρο λογοκλοπή δηλώνεται η ιδιοποίηση έργων ή ιδεών άλλων δημιουργών χωρίς την απόδοση της αρχικής πηγής.
Ανεξάρτητα εάν υπάρχει η πρόθεση ή όχι, πρόκειται για λογοκλοπή κάθε φορά που χρησιμοποιούμε τις ιδέες, τις αντιλήψεις ή μέρος του έργου άλλου δημιουργού παρουσιάζοντάς το ως δικό μας.
Η λογοκλοπή αποτελεί ηθικό παράπτωμα και για αυτό δεν είναι αποδεκτή στην ακαδημαϊκή γραφή.
Σε ποιες περιπτώσεις έχουμε λογοκλοπή
Όπως καταλαβαίνετε, η λογοκλοπή θεωρείται κάτι πολύ ανέντιμο και σοβαρό, καθώς αποτελεί παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων, ενώ μπορεί να έχει ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες (π.χ. αποκλεισμό από μάθημα ή και αποβολή από το πανεπιστήμιο).
Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να γνωρίζετε όλες τις πιθανές περιπτώσεις που μπορεί να θεωρηθούν λογοκλοπή.
Λογοκλοπή, λοιπόν, έχουμε κάθε φορά που:
- Χρησιμοποιούμε ολόκληρο το έργο, λέξεις ή ιδέες ενός άλλου δημιουργού (ή ακόμα και από προηγούμενο δικό μας έργο! = self-plagiarism), χωρίς να γίνεται αναφορά στην πηγή από την οποία αντλήσαμε αυτές τις πληροφορίες.
- Παραθέτουμε αυτούσιες φράσεις ή προτάσεις από κάποια πηγή, χωρίς να τις περικλείουμε σε εισαγωγικά «…» και χωρίς να αναφέρουμε την πηγή από την οποία προέρχονται.
- Παραφράζουμε, δηλαδή παρουσιάζουμε με δικό μας λόγο και ύφος κάποια πληροφορία ή τα επιχειρήματα ενός συγγραφέα, χωρίς να αναφερόμαστε στην πηγή.
- Παραποιούμε ή αλλοιώνουμε πληροφορίες ή δεδομένα από κάποια άλλη πηγή.
- Αναλαμβάνουμε να κάνουμε την εργασία άλλου ατόμου ή και, αντίθετα, όταν αναθέτουμε σε κάποιον άλλο να κάνει τη δική μας εργασία.
Πώς βάζω παραπομπή σε εργασία – In-Text Citations
Και τώρα ήρθε η ώρα που όλοι περιμένατε, καθώς στη συνέχεια θα σας μιλήσουμε σχετικά με το πώς γράφουμε βιβλιογραφία σε εργασία.
Το κομμάτι της βιβλιογραφικής ανασκόπησης είναι εξίσου σημαντικό με το κομμάτι της ποιοτικής ή ποσοτικής έρευνας, που θα κάνεις στην εργασία σου.
Πριν απ’ οτιδήποτε άλλο, χρειάζεται να κάνουμε μια διάκριση όσον αφορά τον τρόπο που παραθέτουμε τις πηγές στις ακαδημαϊκές εργασίες.
Υπάρχουν, λοιπόν, δύο κατηγορίες παράθεσης πηγών: οι παρενθετικές παραπομπές ή αλλιώς παραπομπές εντός κειμένου (In-Text Citations) και οι βιβλιογραφικές παραπομπές.
Οι παραπομπές εντός κειμένου είναι ακριβώς αυτό που περιγράφει η φράση.
Aναφέρονται, δηλαδή, εντός του κυρίως κειμένου, σε αντίθεση με τις βιβλιογραφικές παραπομπές, που μπαίνουν σε ξεχωριστό τμήμα της εργασίας, στις τελευταίες σελίδες.
Πάμε, όμως, τώρα να δούμε τα τρία κυριότερα είδη παράθεσης πηγών και πώς ακριβώς πρέπει να αναγράφονται αυτές, ανάλογα με το ποιο σύστημα χρησιμοποιείται.
APA Style
Ένα από τα δημοφιλέστερα είδη βιβλιογραφικών αναφορών είναι το γνωστό APA Style.
Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ψυχολογική Εταιρεία (American Psychological Association – APA), κάθε παραπομπή μέσα στο κείμενο πρέπει να μπαίνει σε παρένθεση, μέσα στην οποία θα αναφέρεται πρώτα το όνομα του συγγραφέα και έπειτα, η χρονολογία δημοσίευσης του έργουτου (π.χ. Παπαδόπουλος, 2009).
Υπάρχει και η περίπτωση αναφοράς του συγγραφέα και η αναφορά της χρονολογίας σε παρένθεση.
Όσον αφορά τη βιβλιογραφία στο APA, δηλαδή την παράθεση των πηγών στο τέλος της εργασίας, αυτή πρέπει να ακολουθεί πολύ συγκεκριμένη μεθοδολογία.
Κατ’ αρχάς, ο ειδικός τίτλος που πρέπει να βάλετε σε αυτό το τμήμα της εργασίας είναι «Βιβλιογραφικές Αναφορές» (References), με στοίχιση στο κέντρο.
Κάποιες ακόμα γενικές οδηγίες παράθεσης των αναφορών, σύμφωνα με το APA, είναι:
- Οι πηγές μπαίνουν με αλφαβητική σειρά, ενώ η χρησιμοποιούμενη γραμματοσειρά πρέπει να είναι η Times New Roman, μεγέθους 12.
- Καλό είναι η βιβλιογραφία να χωρίζεται σε ελληνική και ξενόγλωσση.
- Πρώτα μπαίνουν τα επώνυμα των συγγραφέων και μετά μπαίνει το αρχικό μόνο γράμμα των μικρών τους ονομάτων. Στη συνέχεια, μπαίνει το έτος δημοσίευσης σε παρένθεση. Παράδειγμα: Παπαδόπουλος, Γ. (2009).
- Μετά τον συγγραφέα (ή συγγραφείς) και το έτος, ακολουθεί ο τίτλος του βιβλίου, ο τόπος έκδοσης και ο εκδότης (για περισσότερα σχετικά με το πώς κάνεις αναφορές σε βιβλία, δες τον σχετικό οδηγό).
Πάντως, για κάθε τύπο έργου που χρησιμοποιείται ως πηγή (επιστημονικό άρθρο, άρθρο ιστοσελίδας, πρακτικά συνεδρίου κ.λπ.) υπάρχουν επιμέρους λεπτομέρειες που πρέπει να προσέξεις σχετικά με την παράθεση της βιβλιογραφικής αναφοράς.
Για παράδειγμα, αν η πηγή σου είναι ιστοσελίδα, πρέπει να συμπεριλάβεις στη βιβλιογραφία την ηλεκτρονική της διεύθυνση, τον τίτλο της σελίδας αλλά και του ίδιου του άρθρου κ.λπ.
Για περισσότερες σχετικές πληροφορίες, διάβασε τον οδηγό ακαδημαϊκών αναφορών για ιστοσελίδες.
Harvard Style
Ένα άλλο διάσημο σύστημα για τις βιβλιογραφικές αναφορές είναι το γνωστό σύστημα Harvard ή Harvard Style, το οποίο έχει αρκετές ομοιότητες με το APA.
Οι ενδοκειμενικές παραπομπές (In-Text Citations) γράφονται με τον ίδιο τρόπο με το σύστημα APA, δηλαδή πρώτα μπαίνει το όνομα του συγγραφέα και στη συνέχεια το έτος δημοσίευσης.
Η μόνη διαφοροποίηση που θα μπορούσε να γίνει είναι ότι μπορείς να βάλεις και τη σελίδα από όπου πήρες τη φράση μετά το έτος δημοσίευσης.
Από την άλλη, μια διαφορά του συστήματος Harvard είναι στον τίτλο της βιβλιογραφίας στο τέλος, ο οποίος πρέπει να είναι «Λίστα Βιβλιογραφικών Αναφορών» (References List), με κεντρική στοίχιση.
Κάποιες γενικές οδηγίες για παράθεση των τελικών βιβλιογραφικών παραπομπών με το σύστημα Harvard είναι:
- Οι πηγές μπαίνουν αλφαβητικά, με προτεινόμενες γραμματοσειρές τις Times New Roman και Arial (μέγεθος: 12).
- Πρώτα μπαίνει το επώνυμο του συγγραφέα, έπειτα το αρχικό του μικρού του ονόματος και τέλος, η χρονιά δημοσίευσης σε παρένθεση.
- Μετά από τα παραπάνω, μπαίνει ο τίτλος του βιβλίου, ο τόπος έκδοσης και ο εκδότης.
Όπως είπαμε και για το APA, ανάλογα με τον τύπο του έργου που χρησιμοποιείται, η παράθεση της βιβλιογραφικής αναφοράς τροποποιείται.
Για παράδειγμα, αν η πηγή σου είναι έντυπη εφημερίδα, θα χρειαστεί να συμπεριλάβεις τον τίτλο του άρθρου, τον τίτλο της εφημερίδας, την ημερομηνία κυκλοφορίας, τη σελίδα κ.λπ.
Εάν θέλεις να μάθεις περισσότερα για το πώς να κάνεις βιβλιογραφικές αναφορές σε άρθρα εφημερίδων, διάβασε τον σχετικό οδηγό μας.
MLA Style
Το τελευταίο σύστημα παράθεσης βιβλιογραφίας της λίστας μας είναι το σύστημα MLA (Modern Language Association).
Στο στυλ MLA ο τρόπος παράθεσης των παραπομπών εντός του κειμένου διαφέρει σημαντικά από τα συστήματα του Harvard και του APA.
Πιο συγκεκριμένα, η παράθεση μιας ενδοκειμενικής αναφοράς πρέπει να περιλαμβάνει το όνομα του συγγραφέα και τη σελίδα του έργου από το οποίο έχεις πάρει τη φράση.
Αν θέλεις να το βάλεις σε παρένθεση, τότε γράφεις το όνομα και τη σελίδα χωρίς να παρεμβάλλεται ανάμεσά τους κόμμα. Παράδειγμα: (Παπαδόπουλος 97).
Όσον αφορά το κομμάτι των βιβλιογραφικών αναφορών στο τέλος της εργασίας, κάποιες γενικές οδηγίες για το σύστημα MLA είναι:
- Αλφαβητική σειρά των πηγών, με πρόταση γραμματοσειράς την Times New Roman (12).
- Πρώτο μπαίνει το επίθετο του συγγραφέα και έπειτα ολόκληρο το μικρό του όνομα, χωρίς τη χρονιά δημοσίευσης (σε αντίθεση με APA και Harvard όπου μπαίνει μόνο το πρώτο γράμμα του μικρού ονόματος και η χρονιά).
- Ακολουθεί ο τίτλος της πηγής σε εισαγωγικά ή με πλάγια γραφή, ανάλογα με τον τύπο του έργου (π.χ. βιβλίο, ιστοσελίδα κ.λπ.), ο εκδότης, ο τόπος έκδοσης (αν είναι βιβλίο), η ημερομηνία κ.λπ.
Εν κατακλείδι
Ελπίζουμε ο συγκεκριμένος αναλυτικός οδηγός να σε βοήθησε να καταλάβεις το πώς ακριβώς γράφεις βιβλιογραφία σε εργασία.
Έτσι, από εδώ και πέρα θα είσαι έτοιμος να κάνεις τις ακαδημαϊκές σου εργασίες απόλυτα σωστά και με άνεση, ώστε να σημειώσεις τις καλύτερες δυνατές επιδόσεις σε περίπτωση που κάνεις το προπτυχιακό σου ή κάποιο εξ αποστάσεως μεταπτυχιακό πρόγραμμα.
