Χρυσές στιγμές
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δημιουργήσουν μια στιγμή της ημέρας για τον εαυτό τους που θα τους χαλαρώνει και θα τους κάνει να ξεφεύγουν από τα προβλήματα και το στρες. Αυτό μπορεί να είναι οτιδήποτε ηρεμεί κάποιον, όπως ένας ζεστός καφές, ένα σταυρόλεξο, το διάβασμα ενός βιβλίου, η αγαπημένη μουσική. Κάποιοι εκπαιδευτικοί συνήθως φτάνουν νωρίτερα στο χώρο εργασίας τους, ώστε να οργανωθούν και να ανασυγκροτηθούν για το μάθημά τους. Στο τέλος της διδασκαλίας, καλό θα ήταν να υπάρχει κάτι αντίστοιχο με τα παραπάνω (μια στάση για έναν καφέ, μουσική στο αυτοκίνητο καθώς επιστρέφει, κ.λπ) για τον εκπαιδευτικό, ώστε να γυρίζει στο σπίτι του με μια θετική σκέψη.
Οι χρυσές στιγμές βασίζονται στην ιδέα της συγκέντρωσης σε όλες τις αισθήσεις μας, καθώς σκεφτόμαστε μια στιγμή ευχαρίστησης. Για παράδειγμα, καθώς πίνουμε το αγαπημένο μας ρόφημα, ας επικεντρώσουμε την προσοχή μας και ας στρέψουμε τις αισθήσεις μας στην ωραία του γεύση, το ζεστό ή δροσερό ποτήρι, τη θέα του ορίζοντα και την εικόνα του ουρανού. Θα εκπλαγεί κάποιος με την αποτελεσματικότητα που θα έχει η παραπάνω στιγμή στο να αποδιώξει κάθε σκοτεινή σκέψη από μέσα του. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να επιδιώκει να δημιουργεί τέτοιες στιγμές για τον εαυτό του, ώστε να έχει μια καλή πνευματική υγεία και ισορροπημένη ψυχοσυναισθηματική κατάσταση.
Θέτοντας σαφή όρια
Πολύ σημαντικό είναι η αποτελεσματική διαχείριση του χρόνου. Ο εκπαιδευτικός δουλεύει πολλές ώρες, πέραν των ωρών διδασκαλίας, αφού χρειάζεται να προετοιμάσει το υλικό του, να οργανώσει τη διδασκαλία του, να διορθώσει διαγωνίσματα κ.α. Πολλές φορές εργάζεται στο σπίτι,ακόμα και τα Σαββατοκύριακα. Έτσι, όλη αυτή η εξαντλητική κατάσταση είναι πιθανόν να τον οδηγήσει στο λεγόμενο «burn out», στην εξόντωση του δηλαδή και σε μια αγχογόνα κατάσταση.
Κρίνεται απαραίτητο λοιπόν, να τεθούν προτεραιότητες στο τι χρειάζεται να γίνει άμεσα και τι δε χρειάζεται. Υπάρχουν πράγματα που μπορούν να μετατεθούν σε μετέπειτα χρόνο. Άλλωστε δεν μπορούν να γίνονται όλα ταυτόχρονα και εξίσου καλά. Η σωστή οργάνωση με ένα ημερολόγιο δραστηριοτήτων και η οριοθέτηση των συγκεχυμένων καταστάσεων θα ελαφρύνει πολύ τον εκπαιδευτικό και θα τον κάνει να αποφορτιστεί από τα πολλά βάρη που έχει αναλάβει.
Καλλιέργεια της αυτοεπίγνωσης και της αυτορρύθμισης
Για να γνωρίσει ο εκπαιδευτικός τα συναισθήματά του πρέπει καταρχήν να τα αναγνωρίσει με σαφήνεια, δηλαδή να τους δώσει ένα κατάλληλο όνομα. Αυτό όμως συχνά δεν είναι αρκετό. Σημαντικό είναι να αναζητήσει λοιπόν τα βαθύτερα συναισθήματά του που σχετίζονται με μια συγκεκριμένη συμπεριφορά που εκδηλώνει σε συνάρτηση με τη συμπεριφορά ενός μαθητή ή μιας τάξης απέναντί του. Για παράδειγμα, όταν κάποιος θυμώνει και φωνάζει σε έναν/μια μαθητή/τρια, επειδή του/της είπε ότι μιλάει γρήγορα και δεν πρόλαβε να γράψει στο τετράδιό του, είναι γιατί έχει ενοχληθεί από την ίδια του τη στάση, αφού δε φρόντισε να εντάξει έγκαιρα όλους τους μαθητές στο γράψιμο της άσκησης. Δεν ενοχλήθηκε δηλαδή από τη στάση του μαθητή, αλλά από τη δική του στάση.
Επομένως, ελέγχοντας ο εκπαιδευτικός, αλλά και ο κάθε άνθρωπος τα συναισθήματά του κερδίζει στο να:
- Ανταποκρινεται καλύτερα σε «δύσκολους» μαθητές και καταστάσεις
- Γίνεται πιο ήρεμος όταν πρέπει να ανταποκριθεί σε αγχωτικές καταστάσεις
- Βοηθά και τους άλλους να αντιμετωπίσουν τα άσχημα συναισθήματά τους
- Αποφεύγει τη λεκτική βία και την προσβολή των μαθητών του/της
Ανάπτυξη της ενσυναίσθησης
Ο εκπαιδευτικός οφείλει να αντιλαμβάνεται και να αφουγκράζεται τα συναισθήματα των μαθητών του. Να μπορεί να μπαίνει στη θέση τους, κρίνοντάς τους με βάση την προσωπικότητα και τα χαρακτηριστικά των μαθητών του/της και όχι τα δικά του/της. Η ικανότητα αυτή ονομάζεται ενσυναίσθηση. Για να κατακτήσει όμως την ενσυναίσθηση, πρέπει πρώτα να έχει αντιληφθεί τα δικά του συναισθήματα.
Συνδρομή της Πολιτείας/Υπουργείου Παιδείας
Είναι ανάγκη η πολιτεία να αντιμετωπίσει κατάλληλα τα διάφορα θέματα της εκπαίδευσης (αναλυτικά προγράμματα, υλικοτεχνική υποδομή, εκπαίδευση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών). Χρειάζονται περισσότερα βήματα τόσο στο επίπεδο παροχής εξειδικευμένων γνώσεων και στον τομέα απόκτησης ικανοτήτων και δεξιοτήτων (μεθοδολογία και οργάνωση της διδασκαλίας), όσο και στον τομέα που αναφέρεται στην απόκτηση ικανοτήτων συναισθηματικής αντιμετώπισης των μαθητών. Ιδιαίτερα στους υποψήφιους δασκάλους τα Πανεπιστήμια (μέσω αναμόρφωσης των προγραμμάτων τους με τα κατάλληλα μαθήματα και σεμινάρια)θα πρέπει να καλλιεργήσουν την ικανότητα να αναπτύσσουν θετικές στάσεις και καλές σχέσεις με τους μαθητές τους. Η απόκτηση των απαραίτητων για κάθε εκπαιδευτικό ικανοτήτων και δεξιοτήτων (ενσυναίσθηση, γνησιότητα, άνευ όρων αποδοχή του μαθητή), δεν μπορεί να επιτευχθεί με τον παραδοσιακό τρόπο αποστήθισης ή ακόμη και αφομοίωσης γενικών εγκυκλοπαιδικών γνώσεων. Απαιτείται επιπλέον και η οργάνωση ομαδοσυνεργατικών σεμιναρίων, όπως σεμινάρια εκπαίδευσης συμβούλων και ψυχοθεραπευτών, όπου θα επιτυγχάνεται η απόκτηση δεξιοτήτων και στάσεων που θα διευκολύνουν τη γνήσια προσέγγιση των μαθητών.
Ακόμη, η βιωματική εκπαίδευση και επιμόρφωση είναι σημαντικά στοιχεία για τον εκπαιδευτικό, καθώς εάν ο ίδιος ενστερνιστεί βιωματικές μεθόδους και περάσει μέσα από σχετική βιωματική εκπαιδευτική εμπειρία, θα τις αντιμετωπίσει θετικά και θα επιχειρήσει να τις εφαρμόσει συστηματικά.
Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό είναι η παροχή περισσότερης διοικητικής και παιδαγωγικής αυτονομίας στα σχολεία. Η αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος θα συνέβαλε στην αύξηση της παιδαγωγικής ελευθερίας-αυτονομίας του εκπαιδευτικού και κατά συνέπεια στην ελεύθερη και υπεύθυνη δημιουργία από μέρους του δασκάλου (Μπρούζος, 1998).
Σίγουρο είναι πως οι συναισθηματικά ευφυείς εκπαιδευτικοί θα καταστήσουν και τα παιδιά τους συναισθηματικά υγιή, θα τα δουν να ξεχωρίζουν στην επαγγελματική τους ζωή, να πετυχαίνουν στην προσωπική και τελικά να προοδεύουν.
