H πειθαρχία μέσα στο εκπαιδευτικό περιβάλλον αποτελεί το πιο σημαντικό και πολυσύνθετο πρόβλημα που απασχολεί τους νέους εκπαιδευτικούς σε όλο το δυτικό κόσμο και όχι μόνο. Δεν υπάρχει εκπαιδευτικός που να μην αντιμετώπισε έστω και μία φορά στην επαγγελματική του πορεία φαινόμενα απειθαρχίας εκ μέρους των μαθητών. Οι ψυχολόγοι καταγράφουν σε έρευνες και από την κλινική τους εμπειρία ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια καταγεγραμμένη άνοδος των προβλημάτων συμπεριφοράς στους μαθητές. Από τα παραπάνω αντιλαμβανόμαστε ότι η διαχείριση της σχολικής συμπεριφοράς είναι το Α και το Ω στην επιτυχία μιας διδασκαλίας. Αν δεν δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες μάθησης, τότε ο εκπαιδευτικός εύκολα μπορεί να αποτύχει σε αυτό το κομμάτι. Δύσκολα μπορεί να επιτύχει, όμως είναι δυνατό, όταν υπάρχει η αγάπη και το μεράκι για τη διδασκαλία.
Πειθαρχία είναι η υπακοή σε κανόνες που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά και τη δράση των ατόμων ενός συνόλου και εξασφαλίζουν την τάξη. Μέσα στο σχολείο, επομένως, συνδέεται με την κοινωνικά παραδεκτή συμπεριφορά προς την οποία πρέπει να συμμορφώνονται τα παιδιά, ώστε να επιτυγχάνονται οι βασικοί στόχοι του σχολείου, που είναι η ανάπτυξη της κοινωνικότητας και η καλλιέργεια της παιδείας και της αγωγής. Αξίζει να τονίσουμε ότι η πειθαρχία δεν περιορίζεται στα πλαίσια μιας σχολικής τάξης ούτε αποτελεί μονοσήμαντο φαινόμενο.
Η εκπαιδευτική κοινότητα και όσοι εμπλέκονται σε αυτήν (εκπαιδευτικοί, μαθητές,
διευθυντές κ.α) καθημερινά αντιμετωπίζουν διάφορες προκλήσεις στο εργασιακό κομμάτι. Οι εκπαιδευτικοί έχουν ένα πρόσθετο καθήκον, αυτό της διασφάλισης ενός εποικοδομητικού μαθησιακού περιβάλλοντος, ώστε να προκύπτει ένα παραγωγικό αποτέλεσμα τόσο από την πλευρά τους όσο και από την πλευρά των μαθητών.
Τι συμβαίνει όμως, όταν αυτοί που βρίσκονται υπό την καθοδήγηση ενός εκπαιδευτικού, γίνονται επιθετικοί ή παρακωλύουν με οποιονδήποτε τρόπο την εκπαιδευτική διαδικασία; Είναι δύσκολο να προβλέψουμε με σιγουριά πώς θα αντιδρούσαμε σε μία κρίσιμη περίσταση, σε μία απείθαρχη συμπεριφορά που βρίσκεται έξω από τα όρια του κοινωνικά επιτρεπτού. Είναι ακόμα πιο δύσκολη η αποκατάσταση της ισορροπίας στην εκπαιδευτική διαδικασία και η επίτευξη ομαλότητας στις διαπροσωπικές σχέσεις των ενδιαφερόμενων.
Απειθαρχία είναι η έλλειψη πειθαρχίας, υπακοής σε ανώτερους ή κανόνες που προέρχονται από το περιβάλλον του. Όσον αφορά την απειθαρχία στο σχολείο είναι η ανυπακοή στους εκπαιδευτικούς και η μη συμμόρφωση στους κανόνες του σχολείου.
Προσοχή στη διαφοροποίηση απείθαρχης και παραβατικής συμπεριφοράς:
Η παραβατική συμπεριφορά σχετίζεται με την παράνομη συμπεριφορά των ανηλίκων η οποία χαρακτηρίζεται από παραβιάσεις νομικών και κοινωνικών κανόνων (λεξικό Μπαμπινιώτη).
Σε αρκετές περιπτώσεις η απειθαρχία, αν δε ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρά περιστατικά, οπότε μιλάμε για παραβατική συμπεριφορά των μαθητών.
Αποκλίνουσα συμπεριφορά (deviant behavior): Ο όρος «αποκλίνουσα συμπεριφορά» προκύπτει από τον όρο «απόκλιση», ο οποίος χαρακτηρίζει τις ποιοτικές και ποσοτικές διαφορές μεταξύ της συμπεριφοράς ενός ατόμου και ενός κανόνα, ενός συστήματος αναφοράς, μιας κανονικής πορείας. Ως αποκλίνουσα συμπεριφορά θεωρείται η διαταραγμένη συμπεριφορά, η εγκληματική ή και η αρρωστημένη συμπεριφορά (Παπαδόπουλος, 2003, σ.118).
Μορφές απειθαρχίας στο εκπαιδευτικό περιβάλλον
Η απειθαρχία μπορεί να λάβει διάφορες μορφές:
1. ανάρμοστη συμπεριφορά σε καθηγητές και μαθητές
2. σκασιαρχείο
3. υπέρβαση του ορίου απουσιών
4. βία στους μαθητές ή τους εκπαιδευτικούς (λεκτική ή σωματική)
5. φαινόμενα εκφοβισμού (bullying)
6. βανδαλισμοί στο σχολείο
7. Κλοπές
8. Χρήση ουσιών (ναρκωτικά,αλκοόλ)
9. Κάπνισμα
10. Παρακώλυση της μαθησιακής διαδικασίας
11. Φωνές
12. Ενοχλήσεις απέναντι σε άλλους (σωματικές ή λεκτικές).
13. Καταστροφή ιδιωτικής περιουσίας
14. Καθυστερημένη προσέλευση στην τάξη
15. Αντιγραφή στις εξετάσεις
16. Ασυνέπεια στις μαθητικές του υποχρεώσεις.
|
Σημαντικό είναι να τονιστεί πως δεν είναι όλες οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές θέμα απειθαρχίας και έλλειψης υπακοής σε κανόνες. Ενδέχεται ο μαθητής να αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα, όπως μαθησιακές δυσκολίες, κατάθλιψη, ψυχοπαθολογικές διαταραχές και άλλα σύνδρομα. Σε αυτήν την περίπτωση τα αίτια και οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις είναι τελείως διαφορετικά από αυτά των φαινομένων απειθαρχίας και παραβατικότητας. |
Οι εκπαιδευτικοί ταξινομούν τις προβληματικές συμπεριφορές των μαθητών σε:
α) Αντιδραστική συμπεριφορά,
β) Δυσκολίες στη μάθηση (δεξιότητες και επίδοση),
γ) Προβλήματα διαπροσωπικής επικοινωνίας,
δ) Προβλήματα ενδοπροσωπικής συμπεριφοράς,
ε) Υπερκινητικότητα και
στ) Διάσπαση προσοχής (Goodman και Scott, 1997).
Πολλοί εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι η χαμηλή επίδοση των μαθητών δεν οδηγεί σε μετέπειτα παραβατική συμπεριφορά, ενώ η αντιδραστικότητα και τα προβλήματα διαπροσωπικής συμπεριφοράς είναι πιο πιθανό να οδηγήσουν.
