Διδασκαλία είναι η εκπαιδευτική διαδικασία με την οποία γίνεται η μετάδοση γνώσεων, κυρίως από το δάσκαλο στο μαθητή. Πιο συγκεκριμένα είναι είναι το σύνολο των προγραμματισμένων και μεθοδικών δραστηριοτήτων που επιλέγει να αναπτύξει ο εκπαιδευτικός μέσα σ’ ένα πλαίσιο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τους μαθητές, προκειμένου να εμπλέξει με φυσικό και αβίαστο τρόπο τους τελευταίους σε δραστηριότητες μάθησης, οι οποίες κρίνει ότι θα οδηγήσουν στην υλοποίηση των μαθησιακών και αναπτυξιακών σκοπών του αναλυτικού προγράμματος.
Vygotsky
Υποστηρίζει πως η διδασκαλία είναι αποτελεσματική μόνο όταν αφυπνίζει και εγείρει αυτές τις λειτουργίες που είναι σε ένα στάδιο ωρίμανσης και βρίσκονται στη Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης (Zone proximal development). Κατά συνέπεια, μπορεί να υποστηριχτεί ότι διδασκαλία είναι η ενισχυμένη εκτέλεση μέσω της Ζώνης Επικείμενης Ανάπτυξης, η οποία πραγματώνεται όταν προσφέρεται βοήθεια κατά τόπους στη Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης, όπου η εκτέλεση τη χρειάζεται (Tharp και Gallimore, 1999).
H ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης είναι η απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό επίπεδο εξέλιξης και στο επίπεδο της εν δυνάμει εξέλιξης, όπως καθορίζεται από την προσπάθεια επίλυσης προβλημάτων, είτε με την καθοδήγηση των διδασκόντων είτε σε συνεργασία με πιο έμπειρους συνομηλίκους. Ο ορισμός αυτός υποδηλώνει ότι τα όρια της μάθησης του ατόμου μπορούν να διευρυνθούν με την παροχή του σωστού είδους ενίσχυσης ή διδασκαλίας μέσω ενός αποτελεσματικού διδάσκοντος.
Ο Vygotsky (1978) πιστεύει πως στο ολικό σύστημα οργάνωσης της ζωής του παιδιού η μάθηση κρατά κεντρική θέση, καθορίζοντας την ψυχική του ανάπτυξη. Συνεπώς, η ανάπτυξη του ψυχισμού του παιδιού δεν νοείται ότι μπορεί να συμβεί χωρίς τη μάθηση ούτε εκτός κοινωνικού πεδίου μέσα στο οποίο κατακτά το παιδί τα σύμβολα (γλώσσα και εργαλεία) και διαμέσου αυτών την κοινωνικο-πολιτισμική πείρα. Η ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού συντελείται με την αφομοίωση της κοινωνικής εμπειρίας χάρη στη μεσολάβηση της μάθησης, κάτι που δεν συμβαίνει αυτόματα, αλλά με την αλλαγή του εσωτερικού του κόσμου, της εσωτερικής του κατάστασης, που είναι συμμέτοχος σε όλες τις εκπαιδευτικές ενέργειες και στη διδασκαλία. Το παιδί μετέχει ενεργά στη διαδικασία της μάθησης μέσω της διδασκαλίας.
Όλα αυτά αναπτύσσονται στη θεωρία του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού και πάνω σε αυτόν θεωρούμε ότι πρέπει ένας εκπαιδευτικός να εφαρμόζει τη διδασκαλία του.
Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν πως η διδασκαλία προκειμένου να φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της:
- το αναλυτικό πρόγραμμα
- τον εκπαιδευτικό
- τους μαθητές
- τη στρατηγική διδασκαλίας
- το ψυχολογικό κλίμα
- τα διδακτικά βιβλία
- τα εποπτικά μέσα
- το περιεχόμενο
- το διδακτικό χρόνο
- την πορεία μαθήματος
Ο ικανός εκπαιδευτικός μπορεί και πρέπει να διαχειριστεί:
Τη διαρρύθμιση του χώρου
(αν κάτι δεν πηγαίνει καλά), όπως την τοποθέτηση των θρανίων, τη διακόσμηση, τον εξοπλισμό που απαιτείται για το μάθημα, ακόμα και το φωτισμό της αίθουσας.
To κοινωνιόγραμμα κάθε τάξης
η τάξη πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι είναι μια ομάδα που δουλεύει για να επιτύχει έναν στόχο. Πολλές τάξεις δε λειτουργούν σαν ομάδες. Γι’ αυτό και ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να δώσει στους μαθητές να καταλάβουν το ρόλο τους μέσα στο σχολείο. Θα μπορούσαμε, για να ενισχύσουμε το αίσθημα της ομάδας, κάθε φορά που μπαίνουμε στην τάξη να μοιράζουμε κάρτες σε κάθε μαθητή/τρια με το όνομά και το ρόλο του/της μέσα στο μάθημα (έτσι, αναθέτουμε καθήκοντα και τον/την κάνουμε να συνειδητοποιήσει γιατί βρίσκεται μέσα στην τάξη).
Την ψυχολογία της τάξης
χρειάζεται να αντιλαμβάνεται πότε μια τάξη βρίσκεται σε σύγχυση ή ένταση και να μπορεί να λειτουργήσει αντισταθμιστικά· η υπενθύμιση κάποιων κανόνων και η σωστή οργάνωση των δραστηριοτήτων από άποψη χρόνου και σαφήνειας καθίστανται απαραίτητες για την εύρυθμη λειτουργία του μαθήματος και τη διασφάλιση της ηρεμίας στην τάξη. Καλό είναι να επισημαίνουμε και στους ίδιους τους μαθητές το χρόνο που τους απομένει για μια δραστηριότητα, ώστε να είναι σε θέση και οι ίδιοι να διαχειριστούν την κατάσταση.
Την πολυμορφία της
είναι σημαντικό να συνδέουμε τη διδασκαλία μας με την πραγματικότητα εκτός σχολικής τάξης, ώστε να κεντρίζουμε το ενδιαφέρον των παιδιών. Έρευνες έχουν δείξει ότι η βιωματική μάθηση αγγίζει τους περισσότερους μαθητές, ανεξαρτήτως χρώματος, καταγωγής, εθνικότητας, κ.λπ (Newman, Marks and Gamoran, 1995)
Την επιλεκτική «αγνόηση» συγκεκριμένων συμπεριφορών
οι αποτελεσματικοί δάσκαλοι αγνοούν ανεπιθύμητες συμπεριφορές και προσηλώνονται στην εκμάθηση του γνωστικού αντικειμένου από τους μαθητές. Δεν διακόπτουν τη ροή του μαθήματος με το να παρατηρούν οτιδήποτε συμβαίνει μέσα στην τάξη.
Τη δυσκολία κατανόησης του μαθήματος εκ μέρους των μαθητών
ενδέχεται το μάθημα που διδάσκουμε να μην είναι κατανοητό στα παιδιά για διάφορους λόγους (Διδασκάλου, 2002). Αυτό διαγιγνώσκεται μέσα από την αξιολόγηση και τη συμμετοχή των παιδιών στο μάθημα. Κρίνεται αναγκαίο επομένως,σε περίπτωση που διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, να αναπροσαρμόσουμε το περιεχόμενο του μαθήματος κάνοντας το πιο προσιτό και ενδιαφέρον στους μαθητές (λ.χ με θέματα που άπτονται των ενδιαφερόντων τους, με απλουστευμένη θεωρία και κλιμακούμενης δυσκολίας ασκήσεις, κ.ά).
